Çalışma hayatında özellikle Covid-19 sonrası hem kamu da hem de özel sektörde hatırı sayılır değişiklikler oldu. Kamu da düzenlemeler daha net iken özel sektörde durum biraz daha farklı işlemeye başladı. Bunlara kısaca değinmekte yarar var.

Öncelikle işçi ile işveren arasında yapılan iş sözleşmesinde işveren ücreti düzenli  ödemeli ve işçinin sağlığı için gerekli önlemleri almalı, işçi de işin gereğini yerine getirmelidir.

İşçi çalışma hayatı içinde ücretinin en az 20 gün ödenmemesi durumunda ücreti ödeninceye kadar işini yapmaktan   kaçınabilir. İşveren bu durumda iş sözleşmesini feshedemeyeceği gibi işçinin yerine başka birini de işe alamaz. Aynı şekilde işçi , işyerinde sağlığını tehlikeye sokacak bir durum söz konusu ise işini yapmaktan kaçınabileceği gibi iş akdini de haklı nedenle feshedebilir. Kısacası işveren işçinin sağlığını düşünmek ile mükelleftir. İşçinin hayatı ve sağlığı için yakın ve ciddi bir tehlike sürdüğü müddetçe çalışmaktan kaçınma hakkı kanunlarca kendisine tanınmıştır.

İçinde bulunduğumuz Covid-19 döneminde işçi sağlığını tehlikeye atmamak için işe gitmekten imtina edebileceği gibi, Covid-19 yakalandığında rapor ile tespit edilirse  14 gün izin almasına gerek kalmadan işe gitmeyebiliyor. Bu durum doktor raporu ile hastalık olarak belirlenirse ve işçinin son bir yıl içinde ödenmiş 90 gün sigorta primi varsa 12 gün SGK tarafından kendisine geçici iş göremezlik ödeneği ödenir. Kalan iki gün için ücreti işveren öder.

Covid-19 teşhisi konulan işçiye ilk yedi gün yarım ücret ödenir. Diğer yedi gün için işveren yine ücret ödeyebileceği gibi işçiyi ücretsiz izne de çıkarabiliyor. İşyerinde aylık ücret ile işçi çalışıyorsa bu durumda işçinin karantina süresi boyunca aylık ücreti  geçici iş göremezlik ödeneği düşüldükten sonra kalan bakiye üzerinden  işçiye ödenir.

Yine Covid-19 süresince işyerinde kısa çalışma uygulaması 45 saat üzerinden uygulanıyorsa işçiye ücret ödenmez kısa çalışma ödeneği alır. İşveren veya işveren vekili ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller dışında iş akdini fesih edemez. İşveren bu kurala uymaz iş akdini fesih ederse yaptırımı her işçi için bir brüt asgari ücret idari para cezasıdır. İşveren en fazla üç ay ile sınırlı kalmak kaydıyla işçiyi üç ay tamamen veya kısmen ücretsiz izne de çıkarabilir. Burada işçinin rızası aranmaz. İşçi iş akdini ücretsiz izne çıkarıldığını öne sürerek haklı nedenle fesih edemez. İşveren yalnızca 4857 sayılı İş Kanunu’nun işverenin derhal fesih nedenlerinin sıralandığı 25.maddenin iki numaralı bendindeki ‘ahlak ve iyi niyete uymayan nedenler ‘ başlığımda sıralanmış sebeplere dayalı olarak iş akdini fesih edebilir. Bu nedenler 4857 Sayılı Kanunun 25-II. Bendinde düzenlemiştir.Bu maddeye göre; II- Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri:

a) İş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri için gerekli vasıflar veya şartlar kendisinde bulunmadığı halde bunların kendisinde bulunduğunu ileri sürerek yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler veya sözler söyleyerek işçinin işvereni yanıltması.

b) İşçinin, işveren yahut bunların aile üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak sözler sarf etmesi veya davranışlarda bulunması yahut işveren hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ihbar ve isnatlarda bulunması.

c) İşçinin işverenin başka bir işçisine cinsel tacizde bulunması.

d) İşçinin işverene yahut onun ailesi üyelerinden birine yahut işverenin başka işçisine sataşması, işyerine sarhoş yahut uyuşturucu madde almış olarak gelmesi ya da işyerinde bu maddeleri kullanması.

e) İşçinin, işverenin güvenini kötüye kullanmak, hırsızlık yapmak, işverenin meslek sırlarını ortaya atmak gibi doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışlarda bulunması.

f) İşçinin, işyerinde, yedi günden fazla hapisle cezalandırılan ve cezası ertelenmeyen bir suç işlemesi.

g) İşçinin işverenden izin almaksızın veya haklı bir sebebe dayanmaksızın ardı ardına iki işgünü veya bir ay içinde iki defa herhangi bir tatil gününden sonraki iş günü yahut bir ayda üç işgünü işine devam etmemesi.

h) İşçinin yapmakla ödevli bulunduğu görevleri kendisine hatırlatıldığı halde yapmamakta ısrar etmesi.

ı) İşçinin kendi isteği veya savsaması yüzünden işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi, işyerinin malı olan veya malı olmayıp da eli altında bulunan makineleri, tesisatı veya başka eşya ve maddeleri otuz günlük ücretinin tutarıyla ödeyemeyecek derecede hasara ve kayba uğratması.” İşverene haklı nedenle fesih hakkı verir.

İşveren için durum böyle iken , işçi iş akdini isterse fesih edebilir. İşveren salgın süresi boyunca SGK çıkış kodlarından ;

* 01-Deneme Süreli İş Sözleşmesinin İşverence Feshi, 

*04-Belirsiz Süreli İş Sözleşmesinin İşveren Tarafından Haklı Sebep Bildirilmeden Feshi, 

*15-Toplu İşçi Çıkarma, 

*22- Diğer Nedenler, 

*27-İşveren Tarafından Zorunlu Nedenlerle ve Tutukluluk Nedeniyle Fesih 

*28-İşveren Tarafından Sağlık Nedeniyle Fesih  

kodlarını kullanarak iş akdini fesih edemez.Yine işveren deneme süresi içinde işçinin iş akdini fesih edemez. İşveren işçi ile anlaşarak iş akdini fesih etmek isterse yani ikale sözleşmesi ile fesih de işçinin talebi söz konusu olursa ancak fesih geçerli olacaktır. Burada özellikle SGK 22 çıkış kodu ile çıkış yapılamayacaktır. Covid-19 süresince Belirli Süreli iş sözleşmeleri ile çalışan işçinin süre bitiminde iş sözleşmesi kendiliğinden sona erer. Bu bir iş akdi feshi olarak değerlendirilemez. Fakat ülkemiz de her yıl yenilenen belirli İş Sözleşmeleri her yıl yenileniyorsa belirsiz iş sözleşmesi niteliğini alır.Bu durumda Covid-19 döneminde Belirli iş sözleşmesi sona eriyorsa iş akdi feshi  idari para cezalarına sebebiyet verebilir.

Covid-19 döneminden önce başlayan ihbar süresi sonunda yapılan çıkışlarda yasak kapsamında değerlendirilmemelidir.

Covid-19 döneminde SGK dan alacakları yazı ile emeklilik işlemleri nedeniyle iş akdi son bulan işçi için de işverene idari para cezası uygulanmaz.

Covid-19 süresince işverenin her ne kadar iş akdini fesih edemeyeceği söylense de gerçekte işveren sonuçlarına katlanırsa her türlü iş akdini fesih edebilir.Nedir bu sonuçlar? Kıdem, ihbar, işe iade tazminatı ve idari para cezasını öderse iş akdini fesih edebilir.Bu durumda işçi işyeri şartları taşıyorsa işe iade davasını bir ay içinde açmalıdır.

Tüm dünyanın etkilendiği Covid-19 salgınında sağlık ilk başta en önemli konuyken şu anda işsizlik ana konu haline geldi.İnşallah tüm dünya olarak bu süreci en az zararla atlatırız.