Bardacık inciriyle ünlü Güzelbahçe’nin Payamlı Mahallesi için Güzelbahçe Belediye Meclisi önemli bir karar aldı. Mecliste alınan kararla Payamlı mahalle olmaktan çıktı tekrar köy statüsüne kavuştu. Son zamanlarda büyükşehir sınırları içinde kalan ve köyden mahalleye dönüştürülen yerleşim birimleri büyük sıkıntılar yaşıyor. Payamlı örneğinden olayın geçmişini özetleyelim isterseniz.
Türkiye’de 2012 yılında çıkarılın bir yasayla büyükşehir belediyeleri sınırları içinden kalan tüm köyler mahalleye dönüştürüldü. Bütünşehir Yasası’yla köylere hizmet götüren il özel idare kurumu kaldırıldı. İlçe belediyeleri ve büyükşehir belediyeleri kanunları köylerde uygulanmaya başlandı. 30 Mart 2014 Yerel Genel Seçimleri’nden sonra durum fiili olarak devreye girdi. 16 binden fazla köy mahalle oldu. Yaklaşık bin 53 belde belediyesi kapandı mahalle muhtarlığına dönüştü. İlk sıkıntı köy tüzel kişiliğinin ortak malları konusunda yaşandı. Köyün ortak malları ile mera ve otlaklar belediyelere geçti. Birçok yerde belediyeler bu taşınmazları sattı veya kiraya verdi. Kimi yerlerde imar değişikliği yapıldı. Tarım alanları imara açıldı. Özellikle pandemi döneminde kentlerden köylere göçler yaşandı. Köylere yeni evler yapıldı. Hayvancılık yapan köylü ile şehirden gelenler arasında sorunlar yaşanmaya başladı. Şikayetler üzerine hayvancılık yapan çiftçiler köy dışına çıkmak zorunda bırakıldı. İşin özeti köyler ana merkezinden koparılıp (tarım ve hayvancılıktan) kentleşme başladı.
KÖY İMKANLARIYLA KENT VERGİSİ!
Köylerde oturanlar en büyük darbeyi emlak vergisi ve su faturalarından aldı. İndirimli ödenen faturalar merkez mahalle fiyatından alınmaya başlandı. Emlak vergisi muafiyeti kaldırıldı. Mavi renkli çöp bidonları geldi ve çevre temizlik vergisi köylülerden de alınmaya başlandı.
Pratikte yaşanan bu sıkıntılar mevcut yasaya ek madde getirdi. 21 Kasım 2019’da açıklanan Tarım ve Orman Şurası sonuç bildirgesinde, “Büyükşehir belediyelerinde mahallelerin kırsal ve kentsel olarak yeniden yapılandırması, kırsal mahallelerde köy tüzel kişiliğinin korunması” maddesi yer aldı. Bu ekle isteyen mahalleye köy olma hakkı tanındı. 16 Ekim 2020’de kanun Resmi Gazete’de yayımlandı ve yürürlüğe girdi.
KIRSAL MAHALLELER NE KAZANDI?
Kırsal mahalle statüsüne geçen yerleşimler gelir vergisinden muaf tutuldu. Basit usulde gelir vergisine tabi mükellefler tarafından bizzat işyeri olarak kullanılan bina, arsa ve arazilerle mesken amaçlı kullanılan binalar ve zirai amaçlı kullanılan bina, arsa ve araziler emlak vergisinden muaf tutuldu. İçme ve kullanma suyu ücretleri en düşük tarifeden belirlendi.
Özellikte İzmir’de mahalleler köy olabilmek için tekrar belediye meclislerinin yolunu tutuyor. Belediyeye geçen köy malları geri verilmiyor. Ama tarım ve hayvancılık desteklerinden yararlanıyor. Kısacası köyler özüne dönüyor.
Son cümle: “Yaptığımız şehircilik hatalarıyla şehirleri zaten köy yaptık. Bırakalım köylerimiz köy kalsın!”
