<p class="MsoNormal" style="text-justify:inter-ideograph"> <font face="Arial, sans-serif"><span style="font-size: 14px;">12 Eylül askeri darbesinin mimarı ve lideri Kenan Evren, 1982 yılı sonlarında hazırlanan yeni anayasanın halk oylamasına sunulması sırasında anayasaya evet denilmesini istedi. Anayasaya evet dendiğinde Evren, cumhurbaşkanı seçilmiş de olacaktı. </span></font></p> <p class="MsoNormal" style="text-justify:inter-ideograph"> <font face="Arial, sans-serif"><span style="font-size: 14px;">Referandum, 7 Kasım 1982 tarihinde yapıldı. Referandumdan yaklaşık bir ay kadar önce, dönemin tek egemen gücü olarak Evren, vatandaşların anayasayı onaylamasını isteyen konuşmalara başladı. Devlet Başkanı olarak Evren, “Bize güvenen anayasaya ‘Evet’ der” dedi. </span></font></p> <p class="MsoNormal" style="text-justify:inter-ideograph"> <font face="Arial, sans-serif"><span style="font-size: 14px;">Evren,“12 Eylül’den sonra hazırlanan <strong>bu anayasaya karşı çıkanlar, Fatsa Belediye Başkanı’nın destekleyicisi idiler.</strong> Bunlar aynı zamanda 1961 Anayasası’nı hazırlayanlar ve destekleyicilerdir” diyordu. Evren’e göre, “Anayasa’ya karşı olanlar, 12 Eylül’ün de karşısındaydı”.</span></font></p> <p class="MsoNormal" style="text-justify:inter-ideograph"> <font face="Arial, sans-serif"><span style="font-size: 14px;">Olumsuz düşünceli kimselerin bayram tebriklerinin arkasına “Anayasa’ya hayır” diye yazdıklarını belirten Evren, bunların kendilerine bildirilmesini istedi: “Bunları bize gönderin ki,<strong> aynı anarşistlerle mücadele ettiğimiz gibi bunlarla da mücadele edelim</strong>”(Milliyet, 2 Ekim 1982).</span></font></p> <p class="MsoNormal" style="text-justify:inter-ideograph"> <font face="Arial, sans-serif"><span style="font-size: 14px;">Ekim ayı başında anayasanın yazım çalışmaları sürmekteydi. Bu ortamda Barolar Birliği ve Türk-İş yeni anayasa taslağı ile ilgili kaygılarını MGK’ya iletti (Milliyet, 5 Ekim 1982). Türk-İş 9 maddenin değiştirilmesini istedi. Raporda kazanılmış hakları ortadan kaldıran kısıtlamaların sosyal huzursuzluklara yol açacağı, Türkiye’nin yeniden kamplaşmasına ve demokrasinin yeniden tehlikeye girmesine yol açacağı uyarısında bulundu (Milliyet, 7 Ekim 1982).</span></font></p> <p class="MsoNormal" style="text-justify:inter-ideograph"> <font face="Arial, sans-serif"><span style="font-size: 14px;">Barolar Birliği ve Türk-İş’in ardından eski Cumhurbaşkanlarından Celal Bayar da Kenan Evren’e yeni anayasa ile ilgili kaygılarını iletti. 12 Eylül’ü öven Bayar, Cumhurbaşkanının bir defaya mahsus olmak üzere referandumla seçilmesini milli iradeye aykırı bulduğunu söyledi (Milliyet, 4 Ekim 1982).</span></font></p> <p class="MsoNormal" style="text-justify:inter-ideograph"> <font face="Arial, sans-serif"><span style="font-size: 14px;">Yeni Anayasa ile ilgili olarak TV’de konuşan Evren, 1961 anayasasının kaldırılarak yeni bir anayasanın meydana getirilmesinin bir ihtiyaç olduğunu belirtti. TSK, ülkede dördüncü bir müdahaleye (27 Mayıs, 12 Mart ve 12 Eylül’den sonra yeni bir müdahale…) ihtiyaç kalmadığında, bu sağlama alındığında kışlasına dönecekti. Yeni Anayasa’nın kefili Evren’di (Milliyet, 25 Ekim 1982).</span></font></p> <p class="MsoNormal" style="text-justify:inter-ideograph"> <font face="Arial, sans-serif"><span style="font-size: 14px;">Evren, yeni Anayasa için ilk mitingini Trabzon’da yaptı. Burada parti liderlerine 10 yıl siyaset yasağı getirilmesini, “millet 10 yıl rahat etsin istedik” diye açıkladı ve hayırcılara çattı. (Milliyet, 26 Ekim 1982). Trabzon’un ardından Erzurum mitinginde konuşan Evren, Anayasa’da her türlü hürriyetin var olduğunu söyledi ve “<strong>Bize güveniyorsanız Anayasaya evet dersiniz</strong>” dedi (Milliyet, 27 Ekim 1982).</span></font></p> <p class="MsoNormal" style="text-justify:inter-ideograph"> <font face="Arial, sans-serif"><span style="font-size: 14px;">Diyarbakır mitinginde ise Evren, ordunun hiçbir üyesinin diktatörlük heveslisi olmadığını belirtti ve Avrupalı dostlarımız bizi rahat bıraksalardı yapacaklarımızı daha kısa sürede yapabilirdik, dedi (Milliyet, 28 Ekim 1982).</span></font></p> <p class="MsoNormal" style="text-justify:inter-ideograph"> <font face="Arial, sans-serif"><span style="font-size: 14px;">Kayseri mitinginde konuşan Evren, “<strong>Bizi 12 Eylüllere getirmeyecek bir anayasa yapıldı</strong>” dedi. Ordunun “<strong>kirli tencere temizleyiciliğinden</strong>”(politikacıların pisliğini biz temizliyoruz söylemi!) kurtularak görevine dönmek istediğini belirtti. (Milliyet, 31 Ekim 1982)</span></font></p> <p class="MsoNormal" style="text-justify:inter-ideograph"> <font face="Arial, sans-serif"><span style="font-size: 14px;">Evren, İzmir’de yaptığı konuşmada ise, 12 Eylül ile ilk raundun kazanıldığını ama savaşın bitmediğini söyledi. İlk raundu kaybedenlerin eski anayasanın savunuculuğunu yaptıklarını belirtti. </span></font></p> <p class="MsoNormal" style="text-justify:inter-ideograph"> <font face="Arial, sans-serif"><span style="font-size: 14px;">Evren, “Ülkede milletin seçmediği biri cumhurbaşkanı oluyor da böyle bir referandumla cumhurbaşkanı seçilince neden demokratik olmuyor? Ben 12 Eylül’e cumhurbaşkanı olmak için karar vermedim”dedi (Milliyet, 2 Kasım 1982). (Evren, tek adaylı bir seçimin (!) demokratik olamayacağının bilincinde değildi diyelim, geçelim!)</span></font></p> <p class="MsoNormal" style="text-justify:inter-ideograph"> <font face="Arial, sans-serif"><span style="font-size: 14px;">Evren, Kocaeli’nde yaptığı konuşmada eski siyasilerin ve özellikle de lider kadrosunun memleketi bölüp parçalamak isteyen kişiler gibi anayasaya hayır dedirtmek için çalıştıklarını söyledi. Evren’e göre onların böyle davranmalarının nedeni hırslarıydı (Milliyet, 3 Kasım 1982).</span></font></p> <p class="MsoNormal" style="text-justify:inter-ideograph"> <font face="Arial, sans-serif"><span style="font-size: 14px;">Evren bir başka mitinginde, “Benim için, bizim için oy vermeyiniz. Çünkü biz, bugün varız, yarın yokuz” dedi. Evren konuşmasında mülkiyet duygusunun kutsallığına dikkat çekti, leyleklerin ve kırlangıçların bile mülkiyet duygusu olduğunu belirtti (Milliyet, 5 Kasım 1982).</span></font></p> <p class="MsoNormal" style="text-justify:inter-ideograph"> <font face="Arial, sans-serif"><span style="font-size: 14px;">Evren, referandum öncesinde yaptığı son TV ve radyo konuşmasında, “<strong>12 Eylül öncesinde dönmek istemeyen ‘evet’ der</strong>” dedi. (Milliyet, 6 Kasım 1982).</span></font></p> <p class="MsoNormal" style="text-justify:inter-ideograph"> <font face="Arial, sans-serif"><span style="font-size: 14px;">Referandum sürecinde evet kampanyasını Evren yürüttü. Hayır kampanyası olmadı. Çünkü hayır demek yasaktı. Referandum bu koşullarda yapıldı. % 8,63 oranında hayır çıktı. Anayasa’ya evet deyince Evren’i de cumhurbaşkanı seçmiş olduk. </span></font></p> <p class="MsoNormal" style="text-justify:inter-ideograph"> <font face="Arial, sans-serif"><span style="font-size: 14px;">Günümüzde elbette 12 Eylül koşulları yok. Ancak hayır kampanyası yürütenlerin uğradığı baskı ortada. 12 Eylül’den bu yana birkaç arpa boyu yol gitmişiz. Bununla birlikte hâlâ bir toplumsal uzlaşma ile anayasa yapacak seviyeye gelmiş değiliz. Bir anayasaya yüklediğimiz aşırı anlam da ayrı ve ciddi bir sorun… ABD’nin 240 yıldan beri tek bir anayasa ile 800 yıllık bir demokrasisi olan İngiltere’nin anayasasız bir şekilde yönetildiğini hatırlatarak noktayı koyalım. </span></font></p>