Kemal Doğan, Atatürk’le beraber Samsun’a çıkan subaylardan biridir. Mondros Mütarekesi (30 Ekim 1918) sonrasında Karadeniz’de silahlı Rum çetelerinin Türk ve Müslümanlara saldırmaları üzerine, Türk ve Müslümanlar da onlara karşılık veriyordu. Rumlar, bunu İtilaf devletlerine şikayet ediyordu. Mütareke’nin 7. Maddesine dayanarak bölgenin İngilizler tarafından işgal edilmesini önlemek, Türk ve Müslümanların ellerindeki silahları alarak (!) güvenliği sağlamak için Mustafa Kemal Paşa, Osmanlı Hükümeti ve Padişah tarafından Anadolu’ya ordu müfettişi olarak gönderildi. Anadolu’ya gönderilen heyet içerisinde Mustafa Kemal Paşa’nın kadrosu içerisinde Binbaşı Kemal Doğan da vardı. Yakın zamanda tutuklanan Albay Orkun Özeller’in, Atatürk’le Samsun’a çıkan Binbaşı Kemal Doğan ile akraba. Selim Erdoğan’ın belirttiğine göre Kemal Doğan, Özeller’in annesinin “büyük amcası”. Dolayısıyla Özeller’in büyük dayısı oluyor.
Kemal Doğan, 1879 Üsküp doğumlu. Topçu Okulu’ndan 1900’de mezun oldu. 1909’da çıkan 31 Mart Ayaklanmasını bastırmak için İttihatçıların oluşturduğu Harekat Ordusu’nda görev aldı. Balkan Savaşlarının yanı sıra Birinci Dünya Savaşı’nda da görev yaptı. Teşkilatı Mahsusa operasyonu olarak Afganistan’da görev yapacak Rauf (Orbay) müfrezesinde görevlendirildi. Müfrezenin amacı İngiltere için Hindistan’da tehdit oluşturmaktı. Ancak müfreze Afganistan’a ulaşamadı. İran’da faaliyet gösterdi. Müfrezenin varlığından ve etkinlik alanından Almanlar da rahatsızdı. Engel olmak için ellerinden geleni yaptılar. Neticede müfreze başarılı olamadı ve kaldırıldı.
Kafkas Cephesinde uğranılan başarısızlık sonrasında Doğu cephesinde görev alan Kemal Doğan, gösterdiği yararlılıklar neticesinde 1915’te binbaşılığa terfi etti. Takip eden süreçte Irak cephesinde görev yapan Kemal Doğan, gösterdiği yararlılıklar dolayısıyla madalya da aldı. Halil Kut Paşa’nın emrinde çalışan ve daha sonra bir süreliğine Almanya’ya gönderilen Kemal Doğan, Mart 1918’de Nuri Killigil Paşa’nın komutasındaki Kafkas İslam Ordusunda görev aldı. Bu dönemde Rusya savaştan çekilmiş ve Birest-Litovsk Antlaşmasını imzalamıştı. Kemal Doğan, Kafkas İslam Ordusunun Azerbaycan harekatında topçu müfettişi olarak görev yaptı.
Birinci Dünya Savaşı sonunda Osmanlı Devleti’nin Mondros Mütarekesi’ni imzalamasının ardından Osmanlı ordusunun terhis edilmesi sürecinin bir sonucu olarak, pek çok Osmanlı subayı gibi İstanbul’a döndü.
Bundan sonraki süreçte Binbaşı Kemal Bey’i daha başından itibaren Milli Mücadele içerisinde yer aldı. Atatürk’le beraber Samsun’a doğru 16 Mayıs 1919’da yola çıkan kurmay kadrosu içerisindeydi. 19 Mayıs 1919’da Bandırma vapurundan inenlerden biri olan Kemal Doğan, Atatürk’ün bizzat seçtiği subaylardan biriydi ve onun kurmay heyetinde topçu müfettişi olarak yer aldı. Sivas Kongresi hazırlıklarını yapmak üzere Atatürk tarafından Sivas’a gönderilenler arasındaydı. Burada 3. Kolordu’da görev yaptı.
Kemal Doğan, Atatürk tarafından Güneydoğu Anadolu’da yanlarına Ermenileri alarak bölgeyi işgale başlayan Fransızlara karşı yürütülen Kuvayı Milliye hareketinin Çukurova genel komutanı olarak, 2 Kasım 1919’da bölgeye gönderildi. Bölgedeki direniş bir halk hareketi olarak çıkmıştı. Atatürk de Kemal Bey’e askeri kimliği ile değil sivil bir kimlikle mücadeleye liderlik etmesi için Kozanoğlu Doğan Bey müstear adını verdi. Bu Kemal Bey’e özgü değildi. Bölgedeki diğer subaylar da takma adla mücadeleye liderlik ediyorlardı. Bunlar arasında Kılıç Ali de vardı.
Gayrinizami harp teknikleri o zamanki deyimle komitacılığı İttihatçılar ve Osmanlı subayları, Balkanlardan öğrendiler. Bunun en yoğun olarak yaşandığı yer Makedonya idi. Ayrılıkçı komitacı eylemlere karşı Osmanlı subayları da onlardan öğrenerek deneyim kazandılar. Bu mücadele yöntemlerini Teşkilatı Mahsusa da Birinci Dünya Savaşı’nda İtilaf devletlerine karşı kullanmaya gayret etti. İşte bu deneyim Milli Mücadele’de de faydalı oldu.
Bölgede bir yıl kadar görev yaptıktan sonra Ermeni saldırılarıyla yaralanan Kemal Doğan, Amasya’daki Merkez Ordusunda görevlendirildi. Ocak 1921’de yarbay rütbesine yükseldi. Ankara Hükümeti’nin başını en çok ağrıtan isyan hareketlerinden olan Koçgiri (1921) ve Pontus (1921-22) isyanlarının bastırılmasında görev yaptı.
Büyük Taarruz öncesinde Batı cephesine atandı. Gösterdiği yararlılıklar sonucunda 31 Ağustos 1922’de Albay rütbesine yükseldi. İstiklal Madalyası aldı. Cumhuriyet döneminde de topçuluk temelli görevlerde bulundu. 1931’de tuğgeneral oldu. 1937’de Çanakkale’de Müstahkem Mevki Komutanlığına atandı. Bu görevi Çanakkale deniz savaşları sırasında Cevat Çobanlı Paşa yapmış ve deniz savaşlarının kazanılmasında büyük rol oynamıştı. 1939’da Askeri Temyiz Mahkemesi ikinci reisliği görevine getirildi.
1940’da 3. Kolordu komutanlığına atandı. Ekim 1941’de korgeneral rütbesiyle emekli oldu. Bu tarihlerde İkinci Dünya Savaşı tüm hızıyla devam ediyordu. Emekli olduğunda 62 yaşındaydı. Ordudaki gençleştirme politikası çerçevesinde İnönü, emekli ettiği generalleri milletvekili yapıyordu. Genelkurmay İkinci başkanı olan Asım Gündüz de bunlardan biriydi. Ancak Fevzi Çakmak bu teklifi yani milletvekilliğini kabul etmemiştir. Kemal Doğan da emekli olur olmaz milletvekili yapılanlardandır. Ağrı milletvekili İhsan Tav’ın vefatıyla boşalan milletvekilliğine ara seçim ile seçildi (Ekim 1941). İnönü böylece hem silah arkadaşlarını onore ediyor hem de savaş devam ederken onlardan TBMM’de yararlanıyordu. Doğan, 1943-46 ve 1946-50 yılları arasında da ailesinin Üsküp’ten gelip yerleştiği Kırklareli’nden milletvekilliği yaptı.
1934 yılında Atatürk’ün kendisine verdiği Doğan adını, soyadı olarak alan Kemal Doğan 1951 yılında vefat etti. Kızı Ayfer Hanım, babasıyla ilgili şunları söylüyor:
“Nasıl başardınız Milli Mücadele’yi diye sorduğumuzda, sadece yapmamız gerekeni yaptık derdi. Vatan için umut veren her olay onu çok mutlu ederdi. Raman’da petrol bulunduğunu gazetede okuduğunda sevinçten gözleri yaşarmış, akşama kadar çocukluğunun Rumeli türkülerini mırıldanarak dolaşmıştı”.
Bandırma vapuruyla yola çıkanlara, onların izinden giden tüm vatanseverlere saygıyla…
Kaynak:
Fatma Rezzan Ünalp, “Kemal Doğan (Kozanoğlu Doğan Bey)”, Atatürk Ansiklopedisi, https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/detay/531/Kemal-Do%C4%9Fan-(Kozano%C4%9Flu-Do%C4%9Fan-Bey)
BCA (Başkanlık Cumhuriyet Arşivi), Kemal Doğan.